Bình Giảng Thơ Lu Hà Do Thu Hà Diễn Ngâm Phần 19

Lần đầu tiên trong đời tôi nghe một bài thơ ngâm sầu cảm qúa. Thu Hà đã ngâm ngay chính bài thơ tôi vừa mới sáng tác. Tôi thấy phải có nghĩa vụ và trách nhiệm viết một bài bình giảng để tặng Thu Hà và tha nhân. Đây là thơ tình trường thiên song thất lục bát tôi lấy tiêu đề là: “Trường Ca Tình Hận.”

Có hai nguồn cảm xúc dẫn dắt tôi viết là từ bài thơ tình dài 16 khổ của cố thi sĩ Đinh Hùng: “ Gặp Em Huyền Diệu” và “Trường Hận Ca “ của Bạch Cư Dị mô tả về mối tình sử bi thuơng của nàng Dương Qúy Phi và vua Đường Minh Hoàng.

Thi sĩ Đinh Hùng viết theo lối thơ mới 7 chữ , còn Bạch Cư Dị theo lối cổ phong. Tôi đã phóng tác ra thành thơ, tôi tự phân tâm nhập hồn vào Đinh Hùng, nội dung bài thơ của tôi hoàn toàn khác Đinh Hùng. Cả hai người đều đã gặp ma trinh nữ. Về phần thơ Đinh Hùng bạn nào muốn tìm hiểu thì xin vào google. Vì khuân khổ trang viết có hạn tôi chỉ đăng lại bài thơ tôi đã chuyển dịch cảm tác “Trường Hận Ca” của Bạch Cư Dị cũng sang thể song thất lục bát:

Hận Tình Dương Ngọc Hoàn Và Lý Long Cơ

cảm xúc từ Trường Hận Ca của Bạch Cư Dị

Võ Hoàng Đế nằm yên linh cữu

Đấng chí tôn nội tử lên ngôi

Long Cợ sầu cảm xa xôi

Nhớ thương Hoàng Hậu nổi trôi bến tình

Cao Lực Sĩ một mình chiêu mộ

Ra công tìm kiều nữ nhân gian

Họ Dương có ả Ngọc Hoàn

Xuân xanh vừa chớm đến tuần cập kê

Dáng lướt thướt bầu thê giáng thế

Hoàng tử phi diễm lệ thu ba

Chiếu truyền đạo sĩ tài hoa

Ba cung sáu viện nhạt nhòa trúc mai

Mạch suối ấm liễu đài băng tuyết

Đỉnh Ly Sơn thắm thiết da ngà

Phẩm tiên đôi trái mâm nga

Trăng vàng sóng sánh mặn mà quý phi

Thưa thánh thượng thầm thì oanh yến

Động bướm hoa hiển hiện thiên thai

Tóc mây lõa xõa mày ngài

Trống canh thủng thẳng trâm cài điểm tô

Chim cúc trái tha hồ ân ái

Buổi thiết triều trễ nải cho qua

Bầu tiêu lai láng thềm hoa

Lửa tình cuồn cuộn xuýt xoa dạt dào

Không có gió lẽ nào hờ hững

Cột buồm vua lừng lững ra khơi

Gối chăn nghiêng ngả đất trời

Rồng mây hừng hực lả lơi sóng trào

Vua sủng ái má đào thục nữ

Bậc mẫu nghi thiên hạ như ai

Họ hàng quyền qúy phát tài

Khiến bao cha mẹ mộng hoài cô nương

Khói hương khấn cầu mong sinh gái

Điệu nghê thường êm ái vũ y

Cung đàn sáo đệm lâm ly

Phong phanh dải lụa kinh kỳ đèn sao

Quân Ngư Dương ào ào vũ bão

An Lộc Sơn máu đỏ chiến bào

Sục sôi lửa lựu đêm nào

Yến oanh dan díu nghẹn ngào giai nhân

Phút tan nát mây Tần gió Sở

Cả Trường An khốn khổ bi ai

Cung Phi thểu não gót hài

Mặt hoa ủ rũ phủ đài tang thương

Cảnh đế đô thê lương hỗn loạn

Đạp lên nhau phách tán hồn kinh

Bao nhiêu giận dữ bất bình

Bất tuân thánh chỉ gia hình qúy phi

Thế là hết lệ chi quả ngọt

Đường Minh Hoàng chua xót đắng cay

Cúi đầu thảm khốc thương thay

Bụi vàng Kiếm Các đọa đày Nga Mi

Bóng chiều nhạt đầm đìa nước mắt

Dải lụa hồng xiết chặt bi ai

Hồn xiêu phách lạc tuyền đài

Hoang sơ Ba Thục u hoài Mã Ngôi

Mô đất nhỏ núi đồi cỏ dại

Tiếng quạ kêu tê tái quân vương

Cành vàng lá ngọc gió sương

Hận cùng giun dế đêm trường mưa rơi

Rồi lên ngựa tả tơi binh tướng

Đất Tây Xuyên cảnh tượng hoang tàn

Tháng ngày trông đợi hồi loan

Lạc Dương trở lại giang san mơ màng

Lý Thái Bạch ôm trăng khóc nguyệt

Điệu thanh bình hủy diệt thanh danh

Nịnh thần kèn cựa tranh dành

Dèm pha Phi Yến thôi đành chịu tang

Non xanh cỏ biếc hàng mây ngói

Vườn Phù Dung nhức nhối dấu yêu

Vị Ương Thái Dịch tiêu điều

Sen khô mai héo mĩ miều còn đâu?

Thềm rêu mọc úa sầu cung nữ

Tóc bạc phơ tư lự thẫn thờ

Canh thâu trằn trọc giấc mơ

Màn đêm bao phủ lờ mờ sông Ngân

Quan thái giám tay chân run rẩy

Thái thượng hoàng lẩy bẩy dung nhan

Nỗi niềm tưởng nhớ khóc than

Vua tôi nức nở lệ chan dòng dòng

Trước thềm điện soi đường đom đóm

Sương thu rơi lốm đốm nhành mai

Ý sầu trằn trọc đêm dài

Âm dương cách trở u hoài canh thâu

Mộng chẳng dứt dãi dầu tơ liễu

Bóng người xưa yểu điệu hao gày

Gối loan lạnh lẽo heo may

Châu sa lã chã mặt mày xác xơ

Cầm túi gấm bơ phờ ngắm nghía

Mùi hương thơm hồng tía hồn say

Mả hoang xót lại vật này

Lờ mờ hư ảo đắng cay phũ phàng

Gió xuân hận bóng nàng phảng phất

Áo xiêm y ngây ngất hoa cười

Dao đài Quần Ngọc chơi vơi

Hỏi nơi cung Hán còn người nào hay?

Vì thánh thượng có tay thuật sĩ

Đất Lâm Cùng gọi quỷ chiêu hồn

Cưỡi mây đạp gió sóng cồn

Thiên tào địa phủ bồn chồn tìm đâu…

Chợt ngoài cõi thần châu mù mịt

Gác tiên bồng chi chít cỏ hoa

Hiên tây liễu phủ lòa xòa

Màn che trướng phủ thượng tòa Thái Chân

Tiên nữ bẩm đạo nhân hạ giới

Sứ gỉa là khách mới ghé chơi

Bồi hồi thốt chẳng ra lời

Song Thành Tiểu Ngọc cho mời vào ngay

Mặt trông mặt ai hay tình cũ

Cơn sóng lòng chan chứa ngất ngây

Ai ngờ chén ngọc vơi đầy

Phút giây hội ngộ vui vầy là bao

Sương móc đọng ruột bào gan héo

Khóe hạnh trào muôn nẻo đường mây

Hôm nay chàng đã đến đây

Nghê thường khúc nhạc canh chầy xót xa

Đành từ biệt lầu ngà gác phượng

Hộp Hoa Điền trân trọng mở ra

Vàng dòng nửa mảnh kim thoa

Ngọc châu còn một nhạt nhòa khói bay

Ôm mặt khóc giãi bày kể lể

Cây liền cành mưa bể gió nguồn

Cánh chim phấp phới hoàng hôn

Ngàn sao chứng dám lệ tuôn đôi hàng !

Lòng sầu hận dở dang ân ái

Bụi Tràng An tê tái thê lương

Tội tình chi hỡi mỵ nương

Hồng nhan bạc mệnh đoạn trường bi ai!

* Dương Ngọc Hoàn tức Dương Qúy Phi, từng làm pháp sư gọi là Thái Chân

Lý Long Cơ tức vua Đường Huyền Tông hay gọi là Đường Minh Hoàng

5.12.2014 Lu Hà



Trường Ca Tình Hận

Cảm dịch thơ Đinh Hùng: Gặp Em Huyền Diệu

Thế nào là Trường Ca? Tôi đã từng viết một bài luận bàn về Trường Ca. Xin trích dẫn một đoạn:
“Cảm ơn bạn Tô Huy Thịnh, thật ra viết Trường Ca phải là những người có trí tuệ uyên thâm kiến văn vững chắc và đề tài chọn viết phải sống động có đáng để viết trường ca không? Trường ca không chỉ đơn thuần ca ngợi ý chí quật cường của một dân tộc chống giặc ngoại xâm mà còn là những tiếng kêu ai oán của một dân tộc mất nước lưu vong tha phương như dân tộc Do Thái hay những tiếng nấc niềm bi thuơng phẫn uất của một linh hồn đã bị tê dại quằn quại thê lương mất mát đau khổ trên đường đời. Trên thế giới có vở bi kịch Hamlet viết giống như trường ca là một ví dụ điển hình.

Trường ca phải có cốt truyện nhân vật phải nhắm vào một sự kiện nóng bỏng. Không thể viết trường ca chung chung nghêu ngao dù cho ghép chữ công phu thì cũng chỉ là thứ trường ca phù phiếm rông dài. Tớ thấy có người viết trường ca thơ tình 5 , 6 chục câu hay hay dài hơn nữa cứ miên man anh yêu em, em là tiên nữ, em là bầu trời xanh mà cuối cùng trong lòng tác gỉa vẫn trống không chả có em nào sất. Như vậy cố ép bộ não tự trái tim mình làm tình với mình dù thơ có vần như lục bát trường thiên cũng là thứ trường ca vô duyên, chưa nói dài như vậy anh sẽ vấp, nhiều câu ép vần cưỡng vận. Người thiên hạ vốn dốt nát đố kỵ tỵ hiềm nhỏ nhen, tự họ viết ra vài va câu lục bát như vè cũng thấy mệt rồi, nhưng thấy có người dài hơi kéo đến hàng chục câu, và gán cho nó cái chữ trường ca thì không nên mà chỉ nên gọi rỗi thời gian nghêu ngao phù phiếm cho vui ai thích thì đọc không thì thôi.

Đến nay vẫn chưa có ai viết một bài luận có kiến thức uyên bác định nghĩa thế nào gọi là trường ca và phân tích rành mạch có bao nhiêu thể loại? Ngày xưa tớ rất ghét cái thứ trường ca thơ tình huyên thuyên dài dòng vô nghĩa vì cuối cùng vẫn là hư không là trống rỗng như nước hồ mênh mông không có con cá nào? Vậy yếu tố nhân vật hiện hữu có hình tướng hoặc vô hình tướng trong trường ca rất quan trọng. Ngay cả khái niệm không gian cũng không phải trống rỗng mà là hiện hữu vì anh đặt cho nó cái tên không gian nghĩa là anh đã coi có không gian thật sự tồn tại như củ khoai khúc sắn. Thế có ai sờ mó hay biết không gian có giới hạn không mà dám gọi tên là không gian. Vậy cái tên cũng chỉ là tương đối theo quy định của ngôn ngữ học mà thôi

Theo tớ không gian chỉ đúng trong trạng thái tĩnh giống như thiền vậy, không nghe, không sắc, không cảm, hoàn toàn đạt tới cảnh giới của tính không như quan điểm nhà Phật.

“Anh muốn gặp em bên nấm mộ

Từ ngàn xưa vàng võ trăng soi

Tương Giang sóng nước mặn mòi

Hồn thơ ngây dại lẻ loi cửa vào?“

Mở đầu tác gỉa tự thoát hồn khỏi xác tìm lại người yêu cũ bên nấm mộ. Đây là tôi tự coi mình như một Đinh Hùng thôi nhé.  Thật ra những người phụ nữ tôi đã từng yêu trên cõi đời này, cô nào cô nấy đều còn khoẻ mạnh trắng trẻo mập mạp mũm mĩm cả. Chả ai ốm đau xanh xao vàng vọt hay đã đi về thế giới bên kia.

Em là ai? Một con ma tình từ ngàn xưa như Dương Qúy Phi, Tây Thi, Bao Tự hay là Chiêu Quân…? Em là người cùng thời hay kiếp trước của anh? Tương Giang là Tương Thủy, sông Tương bên Tàu hay Hương Giang ở Huế đều là nơi để dòng nước mái ái tình nhỏ giọt. Hồn thơ hay linh hồn anh ngây dại bên nấm mồ cô quạnh lẻ loi không thể vào trong đuợc như truyện tình Lương Sơn Bá và Chúc Anh Đài.

“Em bước tới nghẹn ngào thủ thỉ

Cõi trần gian tri kỷ tri âm

Hồng nhan mệnh bạc tình thâm

Trời gìa cay nghiệt mưa dầm phôi phai “

Nhưng em hiện lên thủ thỉ tâm tình với anh và tự trách phận mình bạc bẽo, không cùng người tri kỷ tri âm, bởi vì  trời gìa cay nghiệt ghen tuông má hồng để cho nấm mồ của em phải mưa dầm nẳng dãi cây cỏ nhạt phai  cúc dại héo úa.

“Lòng rạo rực nét ngài dáng liễu

Gót sen mềm yểu điệu thướt tha

Quảng Hàn chẳng nỡ lìa xa

Hằng Nga tủi hận sa bà khổ đau“

Cảnh ngộ thần giao cách cảm, hai linh hồn gặp nhau làm cho nàng Hằng Nga trên cung Quảng chẳng nỡ lìa xa, vén mây nhìn xuống soi ánh trăng vàng cho đôi tình nhân tâm sự khỏi tủi hận trong cõi sa bà đau khổ.

“Hồn chuyển kiếp dãi dàu mưa nắng

Mộng tương tư cay đắng xiết bao

Thuyền tình lạc lối bến nào?

Trúc mai thổn thức gió gào thông reo “

Họ chỉ còn biết hẹn gặp nhau ở kiếp sau, nhưng ai chắc chắn con thuyền tình yêu lại lạc lối bến nào? Liệu có đuợc thanh mai trúc mã kim bôi hợp cẩn cạn chén tương giao?

“Em thấp thoáng cheo leo sườn dốc

Vẫy gọi anh lần gốc cây khô

Chập chờn đom đóm lô nhô

Hồn ma trinh nữ ô hô khát tình !“

Khổ này là lối thơ tượng trưng siêu hình, như một giấc mộng vô thức huy hoàng của bộ não.

“Chốn âm u lân tinh huyền ảo

Kỳ diệu thay màu áo trắng tinh

Nhạt nhòa hồ điệp Trang Sinh

Bích Câu dan díu thần linh cảm sầu “

Hồ điệp tức con bướm, Trang Sinh tức Trang Tử nằm mơ thấy mình hóa bướm.  Tỉnh dậy không biết mình là bướm hay bướm là mình. Bích Câu kỳ ngộ là cuộc gặp gỡ lạ lùng ở Bích Câu, kể về sự tích một người học trò tên là Trần Tú Uyên gặp nàng Giáng Kiều ở đất Bích Câu có nghĩa là ngòi biếc, nay thuộc thành phố Hà Nội

“Nàng thiếu nữ mái đầu lõa xõa

Tóc mây bay  khói tỏa ngạt ngào

Nghé tai nhỏ nhẹ thì thào

Tang bồng mấy thuở trái đào phẩm tiên…“

Câu thơ có ý  hồn ma trêu ghẹo người tình. Chàng hay thơ thế không biết luân hồi chìm nổi đã bao lần hái đào và vụng trộm phẩm tiên, chàng đã thỏa chí tang bồng cung kiếm lãng tử giang hồ chưa…?

“Bến Trữ La thuyền quyên đứng đợi

Phạm đại phu chới với em ơi!

Trách người tình chẳng giữ lời

Phù Sai ân ái trời ơi là trời…!“

Bến Trữ la là nơi nàng Tây Thi giặt vải gặp Phạm Lãi tức Đào Chu Công là tướng quốc nước Việt, hai người yêu nhau lắm. Nhưng mưu sĩ Văn Chủng lại tâu với Việt Vương Câu Tiễn dâng cống cho Phù Sai chúa nuớc Ngô làm mỹ nhân kế.

“Em và anh cuộc đời ngang trái

Dở cung đàn tê tái Tương Như

Văn Quân hiển lộ nhân từ

Vườn xuân chim chóc chín nhừ đào tươi“

Tư Mã Tương Như vốn con người phóng khoáng hào hoa , ông mua được một chức quan nhỏ, làm quan trong ít lâu, chán, cáo bịnh, qua chơi nước Lương, rồi trở về nước Thục.

 Khi đến đất Lâm Cùng, Tương Như vốn sẵn quen với Vương Cát là quan lệnh ở huyện, nên đến chơi. Cát lại mời Tương Như cùng đi dự tiệc ở nhà Trác Vương Tôn, vốn viên ngoại trong huyện. Nghe tiếng Tương Như đàn hay nên quan huyện cùng Trác Vương Tôn yêu cầu đánh cho một bài.

Họ Trác vốn có một người con gái rất đẹp tên Văn Quân, còn nhỏ tuổi mà sớm góa chồng, lại thích nghe đàn. Tương Như được biết, định ghẹo nàng, nên vừa gảy đàn vừa hát khúc "Phượng cầu hoàng" nghĩa là chim phượng trống tìm chim phượng mái.

“Giơ tay hái nụ cười sóng nước

Mắt đa tình háo hức vòng ôm

Lưng ong  rạo rực cá tôm

Trầm ngư nhạn lạc sao hôm thẹn thùng “

Tả cảnh truy hoan tình yêu nam nữ. Trầm ngư lạc nhạn tu hoa bế nguyệt chỉ người con gái đẹp.

“Nhìn tận mặt hẹn cùng dâu bể

Đá vàng phai trần thế đổi thay

Ái tình vẫn chẳng lung lay

Trước sau ta quyết vui vày bên nhau“

Lời hứa hẹn cho duyên nợ kiếp sau

“Ôi rờn rợn nát nhàu cỏ úa

Cả một vùng dàn dụa sương rơi

Má hồng phơn phớt chơi vơi

Gió rung cành lá lả lơi trăng mờ “

Tả cảnh đêm khuya nơi rừng hoang mả vắng.

“Anh thất thểu nửa mơ nửa tỉnh

Hỡi em yêu yên tĩnh như tờ

Không gian vắng lạnh bất ngờ

Giơ tay quờ quặng đôi bờ tử sinh “

Trạng thái tâm thức gần trở lại bình thường sau khi hồn phách lạc chín tầng mây

“Thân bất lực bóng hình vời vợi

Cõi mênh mông í ới gọi nhau

Hàng hiên tầm tã giọt ngâu

Tiếng gà xao xác đêm thâu lụi tàn“

Tả cảnh tác gỉa đã kiểm soát được bộ não, nằm khoèo trên giường toàn thân cứng đờ gần như bất lực khi thấy ảo ảnh bóng hình người đẹp lờ mờ xa dần

“Gió hun hút trăng ngàn sầu thảm

Em đi rồi ảm đạm dòm song

Ngậm ngùi mằn mặn nhớ mong

Xót xa giọt lệ ngược dòng vào trong “

Nàng đi rồi thì chàng nằm suông ngao ngán nhìn dòm song cửa. Giọt lệ thưong cảm chảy nguợc vào trong bụng.

“Buồn ảo não long đong số phận

Nặng gánh tình lận đận ngược xuôi

Hai vai oằn oại than ôi!

Trường ca tình hận cho người trần gian!“

Bốn câu kết hoàn toàn dễ hiểu, ai đó còn kêu khó hiểu thì tôi cũng bó tay chả giúp gì cho bạn. Thu Hà ngâm rất lâm ly sầu cảm theo đúng tâm trạng của tác gỉa là tôi. Ngâm như thế ai đó còn chê không hay, thì xin mời đi ra chỗ khác  chơi, hay mua vé vào rạp mà nghe hát hay nghe ngâm trên sân khấu hoành tráng đồ sộ. Tôi post lên facebook mời  mọi người nghe và đọc miễn phí.

15.1.2016 Lu Hà