Nhân Đọc Một Bài Thơ Tình Bằng Tiếng Đức

Tình Yêu Hoa Bướm

tặng Micha Rostalski

Tình yêu hoa bướm u hoài

Phải đâu xa lạ trăm loài cỏ cây

Hoa thơm cánh bướm đắm say

Xác xơ bi lụy đắng cay ngậm ngùi

Bao nhiêu cảnh ngộ chôn vùi

Đôi lòng cách biệt sụt sùi thương đau

Bướm hoa xao xuyến tinh cầu

Hãy nghe bướm khóc âu sầu đoá hoa

Mỗi khi sương xuống nhạt nhòa

Trăng soi vằng vặc động tòa thiên nhiên

Ping  pong nặng trái ưu phiền

Kẻ qua người lại triền miên giận hờn

Bóng kia vật vã vô hồn

Cuộc chơi tình ái vương buồn thiên thu

Lá rơi xào xạc như ru

Xôn xao tiếng trống âm u điệu kèn

Vẳng nghe ai hát xa quên

Hoa tàn xác bướm bao phen hận thù

Tàn y theo gió mây mù

Còn chi nuối tiếc đền bù xa xưa

Đồng hoang cỏ dại gió đưa

Ngán sao sáng nắng chiều mưa não nùng

Đoạn trường hoa bướm trập trùng
Phất phơ tóc trắng rửng rưng hững hờ !

cảm tác khi đọc bài thơ tiếng Đức của bạn
18.7.2013 Lu Hà  

Hai Thế Giới Tâm Hồn Hòa Hợp

tặng Micha Rostalski

Hai thế giới tâm hồn hợp hợp

Bởi lòng ta hồi hộp bên nhau

Thương yêu cho đến bạc đầu

Sương rơi tuyết rụng chân cầu nỉ non

Tình chan chứa biển cồn sóng động

Trái tim hồng lồng lộng gió mây

Nguyện thề ước hẹn vơi đầy

Thời gian thấm thoát tháng ngày chẳng phai

Lời anh nói trần ai vang vọng

Em lắng nghe lắng đọng ngàn thu

Giai không tứ đại hận thù

Tan đi như đám sương mù em ơi!

Nếu em ngã anh thời đỡ dậy

Dìu em đi để thấy mặt trời

Vừng dương rực sáng em ơi!

Tương lai hạnh phúc cuộc đời còn đây

Tình hoa bướm đắm say nhân thế

Bao cuộc chơi ân ái thiết tha

Ping pong kẻ sút người đưa

Điệu kèn tiếng hát cho vừa lòng nhau

Thói ích kỷ làm sao có thể
Kiếp phù du tê tái khổ đau
Thoáng qua là trận bể dâu
Mảnh hồn xơ xác úa sầu cỏ hoa!

cảm tác khi đọc một bài thơ tiếng Đức
19.7.2013 Lu Hà

Nguyên tác:

Trích:

Ich bin ich und du bist du.
Wenn ich rede, hörst du zu.
Wenn du sprichst, dann bin ich still,
weil ich dich verstehen will.
Wenn du fällst, helf' ich dir auf,
und du fängst mich, wenn ich lauf.
Wenn du kickst, steh ich im Tor,
pfeif ich Angriff, schießt du vor.
Spielst du pong, dann spiel ich ping,
und du trommelst, wenn ich sing.
Allein kann keiner diese Sachen,
zusammen können wir viel machen.
Ich mit dir und du mit mir-
das sind.. wir!
~ Irmela Brender


Tôi đã nghiên cứu bài thơ bạn đăng trên mạng Internet Facebook, dưới có chữ Irmela Brender. Không biết có phải là tên tác giả không? Về cách gieo vần rất giống như người Việt Nam  từ những năm giữa thế kỷ thứ 20. Một số thi sĩ chịu ảnh hưởng của dòng thơ

tình lãng mạn Pháp và Đức. Họ hay làm ở dạng 8 chữ cách gieo vần ở chữ cuối cùng như

bài thơ bạn  đăng: du -zu; still – will ; auf – lauf ; tor – vor; ping – sing; sachen – machen ; mir – wir.

Vào những những năm cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 ở châu Âu các bạn xuất hiện dòng thơ tình hay dùng tính ẩn dụ, dù đồ vật, cảnh trí, siêu hình, siêu thực để tả lòng người. Nhưng thực ra ở Việt Nam chúng tôi đã phát triển rất cao lối tư duy này từ thời rất xa xưa như chuyện rồng tiên con cháu Lạc Hồng … Đỉnh cao là tập thơ chuyện của đại thi hào Nguyễn Du. Có lẽ vì Bụt chùa nhà không thiêng nên các chàng thi sĩ tú tài giỏi tiếng Pháp cứ tưởng là chỉ có thơ Pháp, thơ Đức mới có dòng thơ tình siêu hình lảng mạn này. Thơ người Tàu lại nặng về lối tả chân cũng có những nhà thơ siêu thực như Lý Thái Bạch  nhưng còn xa mới có thể bằng được  thi sĩ Nguyễn Du của chúng tôi.

Nói thật với bạn chữ của các bạn theo mẫu tự La Tinh không có dấu. Nên thơ các bạn về cấu trúc đơn giản hơn thơ Việt Nam chúng tôi rất nhiều. Về khoa học kỹ thuật chúng tôi chịu thua các bạn đấy. Nhưng về thơ phú hay tư tưởng triết học Á Đông của chúng tôi phong phú hơn người Phương Tây rất nhiều về tâm linh. Triết học hiện sinh của các bạn lại là nền móng của tự do dân chủ nhân quyền rất đáng ngỡng mộ. Thơ của chúng tôi người ta có thể ngâm luôn, hát luôn không cần phổ nhạc. Bởi chữ Việt Nam có dấu réo rắt như những nốt nhạc bởi các thanh bằng trắc.

Bài thơ lục bát này cảm tác từ cái hồn thơ của bạn mà tôi đọc từ tiếng Đức, chứ không phải bản dịch ra từ thơ các bạn. Nhưng cái gốc cũng là từ ý tưởng của bạn mà tôi thêu dệt ra theo tâm trạng của riêng tôi.

Tiện đây tôi cũng muốn kể cho bạn một câu chuyện có thực: Ở nước tôi trước năm 1945 có một anh chàng tú tài trường Tây tên là Xuân Diệu anh ta là một người học trò đọc thông viết thạo tiếng Pháp và anh ta đã ranh mãnh thuổng ý tưởng của những bài thơ Pháp ra tiếng Việt và nhiều người  Việt Nam đến nay vẫn lầm tưởng do tâm hồn của anh ta sáng tạo ra. Thế nhưng cả đời anh ta phải bạc mặt xanh xao gò lưng tôm ra cũng chỉ viết được hơn 200 bài thôi

 Ngày nay người ta vẫn gọi anh ta là nhà thơ lớn của dân tộc, nực cười thay anh ta lại tự đốt đi những giá trị tinh thần tuy rằng là của ăn cắp nhưng cũng còn gọi là quý giá có còn hơn không. Vì anh ta theo đảng cộng sản và bị đảng chê thơ thiếu tinh thần cách mạng sức chiến đấu, sau này anh chàng Xuân Diệu bị đảng chặt nguồn thơ Pháp và anh ta chỉ còn khả năng làm những bài thơ con cóc để ca ngợi đảng và ông bác Hồ gì đó.

Tuy trình độ tiếng Đức của tôi không cao, nhưng tôi cũng có thể đọc thơ Đức để nôm na diễn ta bằng thơ Việt, nhưng tôi không làm vì tốn thời gian. Tôi thích thơ của người Tàu hơn, dù cho họ có viết bằng chữ nho nhưng âm luật bằng trắc vần điệu rất korreckt, nếu có ai đó dịch ra tiếng Việt cũng hay lắm so cả hai bản Hán – Nôm thì sự khác biệt không xa lắm.

Người Việt Nam tôi có tiếng nói véo von như chim hót là do bởi các thanh dấu, rất  tiện cho  việc làm thơ, người Tàu thì giọng ồm ồm như con ễnh ương kêu ở bờ ao, người phương Tây thì giọng đanh khô khan như trẻ củi. Tiếng Đức tiếng Nga, tiếng Anh và Pháp nghe như tiếng sắt thép kim khí chạm vào nhau theo tôi không có âm điệu của thơ. Nên thơ của các nước này  theo tôi chủ yếu là ý thơ chứ không phải vần điệu.

    Nước tôi ngày xưa có ông Mạc Đĩnh Chi được phong làm lưỡng quốc trạng nguyên. Vua nhà nguyên mới thử tài :  “Quých tập chi đầu, đàm Lỗ luận: tri chi vi tri chi, bất tri vi bất tri, thị tri (Chim chích đậu đầu cành, bàn sách Luận ngữ: biết thì nói là biết, không biết thì nói không biết, đó mới là biết - câu này dùng chữ trong Luận ngữ. Âm "i" nhại tiếng chim kêu líu lo, chọc âm của tiếng Việt)

    Mạc Đĩnh Chi đáp lại: Oa minh trì thượng, độc Châu thư: lạc dữ thiểu nhạc lạc, lạc dữ chủng lạc nhạc, thục lạc? (Con ếch kêu trên bờ ao, đọc Châu thư: vui cùng ít người nhạc vui, vui cùng nhiều người nhạc vui, đằng nào vui hơn? - câu này dùng chữ trong Mạnh tử. Âm "ạc" nhại tiếng ếch kêu, chê giọng ồm ồm của người Tàu)


Bài thơ của bạn  đăng ý nghĩa giống như câu ngạn ngữ của Việt Nam trong mối quan hệ giữa hai người nam và nữ hay quan hệ vợ chồng. Nếu hoà thuận cùng nhau đều rất hạnh phúc

Ruột bầu nấu với râu tôm
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon

Hay: Thuận vợ thuận chồng, tát biển đông cũng cạn
Nói lên sự thông cảm hiểu nhau thì mọi việc lớn nhỏ đều giải quyết xong.

“ Ich bin ich, Du bist du”: hai con người khác nhau về tính cách nhận thức thói quen
„ Wenn ich rede, hörst du zu „ : Nếu anh nói, em lắng nghe. Như người Việt Nam ván đã đóng thuyền theo lái. Vợ theo chồng như coi chồng là chủ nhân là đóa hoa đã có chủ.

Khổng Tử một triết gia người Tàu có nói : tại gia tòng phụ, ký giá tòng phu, phu tử tòng tử. Con gái ở nhà nghe cha, lấy chồng theo chồng. Chồng chết phải phục tòng đưá con trai trưởng. Nhưng bạn không có ý này. Người phương Tây tự do hơn về quyền phụ nữ. Bạn chỉ muốn nói người nữ  yêu bạn hay người vợ luôn tôn trọng lời nói của bạn.

„ Wenn du sprichst, dann ich bin still“ Nếu em nói lời yêu thương, hay nổi nóng anh yên lặng. Vì anh muốn hiểu em là ai khi em vui nhất và khi em thịnh nộ. Anh là người luôn bình tĩnh sáng suốt.

„ Wenn du fällst, helf ich dir auf „

Ý bạn là: nếu em vấp ngã thì anh lại nâng đỡ em dậy.

„ und du fängst mich, wenn ich lauf „  

Em nắm giữ anh, biết em sai anh sẽ bỏ chạy. Em sút bóng thì anh sẽ đứng trước cổng khung thành và ta rền dứ nhau huýt sáo tấn công hảy sút bóng đi em.

„ Spielst du pong, dan spiel ich ping“

Cuộc chơi ping pong giữa hai ta. Nếu cả hai ăn ý thì không bao giờ chán cả. Như ái tình yêu nhau cũng vậy là một cuộc chơi.

„ und du trommelst, wenn ich sing „

Em thổi kèn thì anh hát  tạo nên một bản giao hưởng giữa đôi ta

Một mình thì không thể chơi được bóng, thổi kèn , hát để cho  trái tim cộng hưởng. Cuộc đời sẽ vô vi, vô nghĩa.

Đoạn kết:

Allein kann keiner diese Sachen
Zusammen können wir viel machen.“ Ý bạn một cái đầu  việc nhỏ cũng khó khăn, nếu cả hai ta haí cái đầu mọi sự trở nên dễ dàng.

„ Ich mit dir und du mit mir- Das sind … wir „ Cả hai chúng ta là một để đánh đổ cái mệnh đề ban đầu, hai chúng ta khác biệt nhau, nhưng kết luận lại là cùng  là một. Anh là em và em là anh. 

Tôi xin có vài bài thơ về chủ đề tương tự đăng ra đây để bạn thưởng thức.

Hồn Trinh Nữ

Hồn hoa xơ xác nước mây

Liễu sầu kim cổ hao gày tóc tơ

Long lanh bóng nguyệt lờ mờ

Thảo trùng nức nở dật dờ gần xa...

Khối sầu nức nở cung Nga

Đêm sương giá lạnh la đà quỷ ma

Duyên tình mệnh yểu sa bà

Đuổi nhau đuà rỡn Hằng Nga chau mày...

Bóng nàng trinh nữ đắng cay

Hoà cùng số phận bạn bầy yêu tinh

Hồ ly kia cũng nặng tình

Liêu trai một thuở bóng hình lao xao...

Đầu thai đâu biết ngả nào

Oán hờn tủi hận bớm đào còn mê

Ngẩn ngơ hồ điệp ê chề

Duơng trần ghẻ lạnh sơn khê não nề...

cảm tác thơ từ thơ thất ngôn bát cú cuả Thi Nguyên: Xác Bướm Hồn Hoa

3.12.2012 Lu Hà

Bướm Và Hoa

Bướm lạ tìm hoa giữa cuộc đời

Hoa thơm bướm đậu nhụy vàng tươi

Hoa tàn nhụy rữa mùi hương nhạt

Bướm lượn vòng quanh chẳng chịu chơi?

Trăm bướm tranh nhau một nhánh hoa

Cho hoa phai nhạt mối tình xưa

Đến khi hoa hiểu thì hương rữa

Trong cõi nhân gian bóng xế thừa...

Trăm hoa ngỏ nhụy đón mùa xuân

Bướm độc bay quanh lượn khắp vườn

Cánh bướm la đà quanh buổi chợ

Than thân nuối tiếc cánh hoa tàn

Đời người suy ngẫm cũng bi thương

Chỗ thiếu nơi thưà khắp bốn phương

Hoa bướm vờn nhau bao kẻ lụy

Nhởn nhơ bướm trắng rụng hương vàng

Bướm đậu bướm bay nỗi vẩn vơ

Hoa ơi! nhắn gửi chọn đường tơ

Thuyền ai thăm ván chờ quân tử

Nỡ để đời hoa mộng ngẩn ngơ

Chàng bướm bay cao ngắm cánh hoa

Hoa đời thục nữ mộng la đà

Bướm khôn tinh mắt như quân tử

Trời chẳng xe duyên ta với ta

Hương vẫn còn đây rụng cánh già

Mà sao chẳng tiếc nuối thương hoa

Bao con bướm trắng hồn cô quạnh

Lạc ở rừng xa hương nhớ xưa

Hoa bướm sinh ra bởi mệnh trời

Như trai với gái nợ luân hồi

Hoa thơm bướm đậu thường quen thói

Vướng nhụy cho say bởi mật đời

Trai tài gái sắc ở trần gian

Mà chỉ gặp nhau có một lần

Hoa bướm trong đời vương cõi mộng

Như ai hoá bướm một linh hồn...?

Ta vẫn làm thơ hoa bướm đây

Mỉm cười nhớ laị tuổi vàng bay

Hồn thơ bát ngát tình thi sỹ

Kỷ niệm xa xưa một khoảng trời...!

2008 Lu Hà

Chúc Rostalski vui. Ich wünsche Dir alles gute viel Glück!

19 .7.2013 Lu Hà